onpartijdig en onafhankelijk
[Home] [info] [Disclaimer] [Contact]
In Limburg komen mensen graag samen om te feesten, te smullen, te spelen of te genieten van muziek en dans. En overal vinden we daar gebruiken en rituelen in terug. Dat is deel van ons erfgoed: praktijken van vroeger, die we vandaag actief beleven, en graag willen doorgeven voor de toe­komst. Ons erfgoed zit ook in verhalen en liederen, in het werk van ambachtslui, kwekers, natuurbeschermers en kunstenaars. Het is van jong en oud, van hier en ginder, van oude en nieuwe Limburgers. Kortom: van ons allemaal.

Met het project BELEVING brengen we 100 levende gebruiken en tradities in Limburg in kaart en beeld. In de trailer  krijg je alvast een idee wat we daarmee bedoelen. Het gaat over gewoonten en praktijken uit het leven van alledag, van bleke en donkere Limburgers, over jong en oud, van hier en van ginds, in dorpen en in steden. BELEVING wil een honderdtal levende tradities tussen nu en begin 2024 verzamelen, beschrijven, filmen, in de belangstelling brengen en tonen op Haspengouw.TV en andere mediakanalen.

Info vind je ook op :
www.volkskunde-limburg.be/100tradities
www.facebook.com/100limburgsetradities
www.instagram.com/100_limburgse_tradities

Het Limburgs Volkskundig Genootschap verzamelde een tiental organisaties die in Limburg bezig zijn met erfgoed en volkscultuur. Haspengouw.TV werd aangezocht als mediapartner en realiseert reportages  over een aantal geselecteerde tradities. Wie de andere partners zijn kan je hier lezen.
Wil je meer weten over dit project? BELEVING is ook een letterwoord, het staat voor BEelden van LEvende Volkscultuur In Nieuwe Gedaanten. Een projectbeschrijving  vind je hier.

BELEVING is door het Vlaamse ministerie van Cultuur goedgekeurd en gefinancierd, naast de inbreng van de partners.
klik hier voor de trailer
In deze reportage stelt projectcoördinator Pieter Neirinckx het initiatief voor én maken we kennis met "Smigus-dyngus'. Witold Pasternal geeft tekst en uitleg bij deze bijzondere traditie, die ook bij de Poolse gemeenschap in Limburg erg populair is.
De karabijn-schuttersgilde van het H. Sacrament uit Geneiken (Lummen) bestaat al sinds 1642. Een houten vogel bevindt zich op 18 m hoogte. Eerst wordt op de linkervleugel gericht, daarna op de rechter, dan op  staart en kop en tenslotte op de romp. De schutter die als laatste de romp doet vallen en daardoor het laatste stukje hout verwijdert, is koning.
De heksenverbranding tijdens de carnavalsperiode in Lanaken bestaat al sedert 1983. De traditie ontstond vanuit de carnavalsvereniging Road van Loane tot Aoke en luidt het officiële einde in van de carnavals-periode. Volgens sommigen bronnen betekent het ritueel een middel om het kwade af te weren en een poging om de komende oogsten van onheil te sparen.
De paardenjaarmarkt in Kuringen (Hasselt) bestaat al sinds 1242 en vindt plaats op de eerste zaterdag na 17 maart, de feestdag van Sint-Gertrudis, patrones van Kuringen. Zo'n 60- 80 paarden worden er aangeboden, maar op termijn zou die verkoop kunnen verdwijnen gezien de verstrengde regelgeving over verhandeling en dieren-welzijn, én internet ook hier zijn rol opeist. Ze is dan ook geëvolueerd van boerenmarkt tot gezinsevenement.
Folkmuziek is sterk geëvolueerd en hoort bij wereldmuziek. Na vele optredens in Frankrijk, Italië, Portugal gaan Toon en Pascale -het duo achter Naragonia-  geregeld vanuit hun thuisbasis in Zelem ook op weg naar Nederland, Duitsland, Engeland, Polen,…
En ook in Limburg merken we de groeiende populariteit van folk. Folkliefhebbers komen van heinde en verre dansen op onder meer "bal@herk" in De Markthallen van Herk-de-Stad.
Al voor de 34e maal werden in Borlo (deelgemeente van Gingelom) de Bevrijdingsfeesten georganiseerd. De initiatiefnemers zijn Rohnny Schils en familie, aangevuld met een aantal vaste vrienden. Omdat Rohnny een grote verzameling attributen bezit uit WOII ontstond het plan om een 1944-event te organiseren tijdens de kerstdagen. Later werd het initiatief uitgebreid naar de volledige maand december, om uiteindelijk te resulteren in een permanent te bezoeken museum “Winter 1944”. De organisatie van de Bevrijdingsfeesten kwam er tenslotte als aanvulling op die collectie.
Fierljeppen in Hamont. Waar het indertijd eerder uit nieuwsgierigheid begon bij de KLJ van Hamont, is het evenement intussen uitgegroeid tot het Belgisch kampioenschap fierljeppen.  En evolueerde de organisatie ervan tot een jaarlijkse traditie. Op 13 augustus  organiseerde de vereniging voor de 34e keer het Belgisch Kampioenschap. In de reportage een sfeerverslag van de wedstrijden en een interview met organisator van het eerste uur én bezieler Bèr van de Schans.
Smigus Dyngus. Deze Poolse tradite van watergooien op Paasmaandag wordt ook in Limburg in ere gehouden binnen de Poolse gemeenschap. Bedoeling is om de partner, geliefde en naaste familieleden zoveel mogelijk met water te begieten. Een gebruik dat volgens historische bronnen symbool staat voor de terugkeer van de lente en de daarbij horende vruchtbaarheid. Toelichting door Witold Pasternak.
In Zonhoven is Hololool een begrip. Elk jaar op 10 november kan dit vuurfestival op heel wat belangstelling rekenen. Sommige bronnen duiden op een link met de Germaans-Keltische aanloop naar Kerstmis.  Het woord Hololool komt alleen in Zonhoven voor en de exacte betekenis is onduidelijk. Er is wel een denkpiste die de traditie in verband brengt met de lokale houtskoolproductie voor de ijzerwinning, die hier gedurende duizenden jaren plaats vond.
De Sint-Willibrorduskerk van Eisden-Dorp vormt elk jaar het decor waar op Assewoensdag  Pèèrdskeutele Pier "zitting" houdt .  De oorsprong van dit gebruik gaat terug tot het begin van de 19e eeuw wanneer een lokale boer een stukje land wil pachten van de kerkfabriek. Pacht voor het drassige weiland moest niet betaald worden, maar in ruil vroeg de kerkfabriek een culinaire tegenprestatie.
MANCHETTEBAANKEGELEN in Zonhoven. Het is de bedoeling om met één worp zo veel mogelijk van de 9 in ruitvorm opgestelde kegels omver te werpen. De bal moet daarvoor over een smalle baan van 13 m. Aan het begin van de baan staan twee kegeltjes met een lat erop, waaronder de bal gegooid moet worden. Als de lat omvalt, is de worp niet geldig. Ook als de bal in de goot belandt, is het een nulworp. Per kegel die omver gegooid wordt, krijgt de kegelaar 1 punt. Wie na 15 worpen  het meeste punten heeft, is winnaar.
BAL@Herk Een zestal keer per jaar komen in de Markthallen van Herk-de-Stad folkdansliefhebbers samen, om een ganse avond te dansen op live muziek. Het repertoire bestaat uit traditionele dansen die in de 19de eeuw reeds populair waren in vele streken van West-Europa: wals, polka, schottisch, bourrée, gavotte, mazurka, andro, jig, polska…. Telkens komen er tussen de 100 en 250 dansers op het event af.
Het belangrijkste religieuze feest voor de sikhs is de Vaisakhi. Oorspronkelijk een oogstfeest, maar in april 1699 besliste goeroe Gobind Singh dat er vijf personen zouden geïnitieerd worden tot khalsa, die zuiver in de leer zouden staan. Nog elk jaar worden tijdens de Vaisakhi nieuwe khalsas geïnitieerd. Leeftijd speelt daarbij geen rol en ook vrouwen kunnen khalsa worden.  Als afsluiter is er de Nagar Kirtan, een processie waarbij  het heilige boek (Guru Granth Sahib) vervoerd wordt in een feestelijk opgetuigde open vrachtwagen.
De broers Hendrik en Gert-Jan Clercx kregen aanvankelijk een klassieke opleiding tot muzikant maar ontdekten na verloop van tijd ook de folk. Ze gingen zich in de diverse stijlen verdiepen en volgden diverse workshops. De passie voor het genre sijpelde binnen en liet hen sindsdien niet meer los. In het voorjaar speelden ze voor een dol enthousiast folkdanspubliek een set tijdens een editie van bal@herk in Herk-de-Stad.
Jaarlijks trekt op de avond voor de eerste mei een bonte stoet door Hasselt om de winter te verbannen en de lente te verwelkomen. De stoet wordt voorafgegaan door een beiaardconcert en eindigt op de Grote Markt met een gevuld feestprogramma. Daar wordt de winter  symbolisch verbrand en verwelkomen de toeschouwers de lente met de oprichting van de meiboom. De oudste vermelding van deze Hasseltste traditie gaat terug tot 1538.
Elk jaar vindt op 1 mei de Evermarusprocessie plaats in Rutten (Tongeren). Op diezelfde dag in de namiddag volgt dan het martelarenspel. Het verbeeldt hoe Evermarus en zijn zeven gezellen op hun doortocht een onderkomen vinden in het bos waarbij hun engel-bewaarders over hen waken. Toch worden ze door de roversbende van Hacco overvallen én vermoord . De jongste pelgrim kan ontkomen enj vlucht naar de Zwarte Weide waarop de Haccouren de achtervolging te paard inzetten. Beide partijen zijn gewapend met wilgentakken en delen rake klappen uit.
In Vrolingen maakt Panjaar Dimitri nog stroop zoals het destijds op vele plaatsen in Haspengouw gebeurde. De "rebut" (fruitoverschot) wordt ingekookt in grote koperen ketels. Daarna wordt deze fruitbrij overgeschept in een mechanische pers om het een nacht lang onder druk te laten uitlekken. Dit sap wordt dan gezeefd en opnieuw aan de kook gebracht tot een ingedikte stroop. Op het einde van het stookproces wordt met een refractometer  het  suikergehalte gemeten tot de gewenste waarde om de stroop lange tijd te kunnen bewaren.